Gezond door fruit / Kaki

De Kaki – Dadelpruim – Persimoen 

Diospyros kaki  – Diospyros lotus

Kaki is een bladverliezende fruitboom van de subtropen. De rijpe vruchten lijken op tomaten, maar de Amerikanen noemen hem “appel van de oriënt”, terwijl de Duitsers over een pruim spreken. Kaki is vooral spectaculair als zijn bladeren afgevallen zijn en de rijpe vruchten als ballen aan een kerstboom hangen.

De kaki komt van oorsprong uit China, Japan en Korea. Het is de vrucht van een 4 tot 8 meter hoge struikachtige boom, die per oogst tot 80 kilo vruchten kan geven. In Zuid-Europa groeien ze ook vaak in het wild. 

De kaki ziet eruit als een grote, geeloranje tomaat met groene kroonblaadjes. De vrucht is familie van de mispel. Ze hebben met elkaar gemeen, dat ze alleen overrijp lekker smaken omdat dan het looizuur (tannine) uit de vrucht verdwenen is. Tannine geeft vruchten een wrange nasmaak. De kaki heeft geleiachtig vrucht-vlees met 2 tot 8 oneetbare pitten. De Sharon is een veredelde kakisoort, waarvan de naam ontleend is aan het dal van de ri-vier in Israël waar hij wordt gekweekt. De sharon mist de nadelen van de kaki. De vrucht bevat geen pitten en tannine, hoeft daarom niet overrijp te worden gegeten en smaakt ook goed wanneer het vruchtvlees nog een vrij stevige structuur heeft.

Herkomst en verspreiding

Kaki is Inheems in Japan, China, Birma en Noord-India, Korea en Vietnam, in de bergen van Indonesië en de Filippijnen. Rond 1885 werd hij in Australië en Noord-Amerika geïntroduceerd. Hij komt in het wild voor, maar wordt ook sinds eeuwen gecultiveerd. De ontdekkingsreiziger Marco Polo heeft al over de handel in kakivruchten bericht.

In 1912 kwamen de eerste kakibomen in Palestina terecht, iets later op Sicilië, Zuid-Rusland en Algerije. In Brazilië werd de Kaki door Japanse immigranten geïntroduceerd. 

Naamgeving

De botanische naam dispyros betekent godenvrucht, afgeleid van het Griekse woord dios wat god en pyros wat vrucht betekent. Kaki betekent in het Japans rode vrucht.

Plantkenmerken

De gestalte van de Kaki lijkt inderdaad op die van een appelboom. Zijn takken zijn enigszins broos, zodat zij gemakkelijk breken als het hard waait. Zijn bladeren zijn donkergroen, lancetvormig en ongeveer net zo breed als lang.

De onopvallende bloemen zijn omgeven door een groene kelkkoker. Zij ontwikkelen zich in juni vanuit de bladoksels van één jaar oude takken. De vrouwelijke bloemen staan afzonderlijk en zijn crèmekleurig, terwijl de roze gekleurde mannelijke bloemen per drie bij elkaar staan.

De kleur van de vruchten varieert van lichtgeel tot oranjerood. Zij zijn iets groter dan vleestomaten en worden in het najaar geoogst. Nachtvorst versnelt het rijpingsproces.

De kakizaden zijn kastanjebruin en hebben ongeveer de grootte en vorm van amandelen. Ze zijn zelden in de vruchten die we bij ons kunnen kopen, te vinden.

Soorten

Van de Kaki bestaan er meer dan 2000 cultivars met twee types kaki’s: 

– niet-astringente types kunnen gegeten worden zodra zij goudkleurig zijn. De vrucht kan nog stevig zijn, maar is perfect eetbaar. 

– astringent type daarentegen moet bijzonder rijp zijn, voor ze kunnen gegeten worden. Dit type is pas eetbaar als het vruchtvlees gelei-achtig is. Te vroeg geplukte vruchten van dit type, kunnen nog weken nodig hebben voor zij voldoende nagerijpt zijn. De kleur is dan diep oranje tot rood. Dit type is meestal het smakelijkste, vooral als zij op volle rijpheid geplukt worden. Dat is echter zelden in de verkoop mogelijk omdat deze vruchten eenmaal rijp, bijzonder kwetsbaar zijn. 

Niet-astringente soorten: ‘Fuyu’, ‘Jiro’, ‘Gosho’ and ‘Suruga’.

Astringene soorten: ‘Hirata-nenashi’, ‘Hachiya’, ‘Aizumishira-zu’, ‘Yotsumizo’ en ‘Yokono’.

De voorbije jaren komen steeds meer speciaal gecultiveerde soorten op de markt, waarbij selectie en teeltwijze gezorgd hebben voor het wegselecteren van de wrange smaak die vooral tegen de onrijpe schil heel sterk kan zijn. 

Speciale variëteiten en kruisingen uit Israel komen als Sharon-vruchten in de handel. Zij zijn kleiner dan de kakivruchten en zijn eerder groengeel. Zij blijven vrij hard en hebben minder aroma. Door het feit dat dit vruchten zijn die bijzonder goed verhandelen, is deze soort heel populair geworden.

Volksgebruik

De Japanners hebben vanouds een speciale relatie met de Kaki. Hij is voor hun symbool van een krachtig streven naar herstel, en neemt in de Japanse cultuur ongeveer de plaats in van de olijfboom : de boom van de hoop. 

De Nederlandse Marijke Crefeld ontdekte in 2002 bij de herdenking van het feit dat 55 jaar geleden, op 9 augustus 1945, de plutoniumbom op Nagasaki viel, een overlevende kakiboom. Een groot deel van de stad werd totaal verwoest en een groot percentage van de bevolking stierf. Hier ontdekte zij de Kaki die dicht bij het epicentrum stond en die deze ramp overleefd had. Het viel haar op dat de schors van de stam en de wortel zwart waren, en dat zich onder de schors een spierwitte laag bevond. Dat was uniek, want bij andere Kaki’s was haar dat niet opgevallen. Een bewoner van de stad vertelde haar dat hij al 10 jaar lang thee dronk van de bladeren van de Kaki ter bestrijding van de lichamelijke problemen ten gevolge van de bom.

In de Hortus Botanicus in Leiden werd als project in het kader van de 400 jaar relaties tussen Nederland en Japan door een Japans kunstenaar (Tatsuo Miyajima) een stek van deze boom geplant. 

Door Tatsuo worden stekken over de hele wereld geplant als symbool voor het overleven en groeien op een onwaarschijnlijke plek. Het is een vredesboodschap. 

Gebruik

In de Chinese kruidengeneeskunst is het gebruik van de Kaki al lang bekend. Men bestrijdt ermee ziektes die het gevolg zijn van radioactiviteit (bladeren en schors). Het vruchtvlees heeft een positieve werking bij leukemie.

Teelt

Ook bij ons kan een Kaki geteeld worden. Als men toevallig een pit in een kakivrucht vindt, bevrijdt men hem van het vruchtvlees, spoelt hem in water af en brengt hem op een kokossubstraat tot kiemen op een warme plek. Het beste laat je het kakipitje een dag lang in lauwwarm water weken en dan kiemen (dat duurt 2 tot 4 weken). Zodra de wortels verschijnen, wordt de pit ingeplant. Het substraat moet altijd vochtig zijn. Het plantje mag niet op de verwarming en niet in de volle zon staan. De gewenning vindt pas later plaats.

Kakiboompjes blijven bij ons klein. Zij kunnen in een container, maar ook in de volle grond worden gehouden. Onze milder wordende winters kunnen zij goed verdragen.

Narijpen: Een kaki en sharon rijpen het best na op kamertemperatuur. Als u ze wat langer wil bewaren kunt u ze het best in de koelkast leggen en een tot twee dagen voor gebruik uit de koelkast op kamertemperatuuur leggen. Een rijpe kaki en sharon zijn boterzacht en het vruchtvlees is geleiachtig. De vruchten zijn erg kwetsbaar als ze rijp zijn, probeer daarom hard stoten en kneuzen te voorkomen.

Geniet ervan als het seizoen straks weer begint :